به نقل از «جام جم آنلاین»

برای آگاهی‌بخشی و انعکاس خواست مردم

تاریخ انتشار: ۴ اردیبهشت ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۱۸۰۷۷۹

  شعر یا داستانی که همراه توده مردم است، آینه دغدغه آنان بوده؛ گاه منتقد حکومت وخواستار اصلاح یا دگرگونی آن است ادبیات سیاسی ــ اجتماعی نام می‌گیرد.پیشینه ادبیات اجتماعی را می‌توان لابه‌لای ابیات شاعران کهن پارسی‌گوی یافت. حبسیه‌های دوره خراسانی در شعر ناصرخسرو قبادیانی نمونه مشهور این گونه است. در سبک عراقی هم حافظ، سعدی، نظامی و مولانا ابیات اجتماعی ــ انتقادی زیادی دارند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به‌عنوان نمونه حافظ، با رندی و زیرکی و با زبان طنز و کنایه به هرآنچه در جامعه بوی زهد و ریا می‌داده معترض بوده است اما این ابیات در میان اشعار غنایی یا حتی تعلیمی تنها رعدی گذرا بودند تا پیش از دوره مشروطه. در دوره مشروطه گمان ادیبان این بود که زمان سرودن از خال و خط معشوق گذشته و شعر را به میان مردم آوردند. از آن روز ادبیات در خدمت انقلاب قرار گرفت. بنابراین امثال فرخی‌یزدی، میرزاده عشقی و ابوالقاسم لاهوتی ادبیات را به وسیله‌ای برای انعکاس خواست مردم کوچه و بازار تبدیل کردند.ادبیات اجتماعی ــ سیاسی مردم را به مبارزه دعوت می‌کند، وسیله‌ای برای آگاهی‌بخشی است و درصدد رساندن پیام جامعه یا گروهی به عموم است. ادبیات اجتماعی گاه افق امیدواری را به دید مردم می‌کشد و گاه از زشتی‌های جامعه می‌گوید. استعاره و نماد در این گونه کاربرد دارد و برخی نمادها پرچم این اشعار و داستان‌ها هستند. کبوتر، اهریمن، خورشید، صبح، ظلمت و... .
ادبیات اجتماعی و سیاسی در شکل مژده‌دهنده و هشداردهنده، درروزهای منتهی به انقلاب اسلامی سال۵۷شکلی واضح‌تر به خود گرفت. شاعرانی چون قیصر امین‌پور، سلمان هراتی، هوشنگ ابتهاج، شفیعی‌کدکنی و شهریار، در اشعار خود هم از بی‌عدالتی اجتماعی، فقر، فساد و ستم حاکمان می‌سرودند وهم مژده رهایی از بند را می‌دادند. تشویق به همدلی و حضور که از عناصر ادبیات انقلاب بود دردوره دفاع‌مقدس درادبیات پایداری باتغییراتی ادامه یافت.باگذشت مدت کمی از جنگ تحمیلی، شاعران که به‌خوبی می‌دانستند برای دمیدن روح حماسه و قهرمانی، سلاح کلمه چه اندازه بران و قوی است، با اشعار خود به رزمندگان روحیه می‌دادند و مردم عادی را به مشارکت دعوت می‌کردند.داستان اما کمی دیرترمتولدشدو برای ورود جدی به این حوزه هنوز به زمان نیاز داشت.داستان‌هایی که اوایل دوران دفاع‌مقدس خلق شدقهرمان‌محوربودندوبه صورت پررنگ‌تری روحیه حماسی راتقویت می‌کردند.
شاید اولین داستان دفاع‌مقدس «در انتظار شهادت» به قلم مهدی مشایخی باشد که درسال۱۳۶۰نوشته شد. اما تا روزگاری که این گونه در داستان‌ جدی گرفته شود راه درازی در پیش بود. این‌گونه بود که تازه در تیرماه سال۱۳۶۷ دفتر ادبیات و هنر مقاومت در حوزه هنری شکل‌گرفت. این دفتر که به همت مرتضی سرهنگی آغاز به کار کرده بود آثار ادبی جدی‌ای را ارائه داد.همواره وقتی از پدیده‌ای پرتنش دور می‌شویم فرصت بیشتری به‌وجود می‌آید که با تحلیل و دقت بیشتر به آن رویداد اندیشید. از این رو هرچه از روزهای اولیه انقلاب فاصله گرفتیم آثاری نوشته شد که قهرمانان ایدئولوژیک خارق‌العاده نداشتند. مخاطب به‌جای هیجان‌زدگی زودگذر، اندیشمندانه به غرور ملی می‌رسد و می‌تواند از راه همذات‌پنداری با شخصیت‌های کتاب، الگوسازی کند. او می‌اندیشد در شرایط مشابه این همبستگی ملی چطور سبب عبور از بحران می‌شود. 
گروهک‌های سیاسی و جناح‌ها نیز دستمایه خلق آثار اجتماعی بسیاری قرارگرفته‌اند. گروهک‌های سرخورده از ایران مثل مجاهدین خلق، سلطنت‌طلبان، فدائیان خلق و ...هنوز داستان‌های زیادی برای نقل‌شدن دارند. «باران تمشک» اثر مصطفی فعله‌گری یکی از آنهاست. شخصیت اصلی داستان، جوانی است به نام سیاوش. او در دوره پهلوی زندانی ساواک بود. باران تمشک از زمانی شروع می‌شود که سیاوش زیر شکنجه‌ها به یاد کودکی و زندگی خانوادگی خود می‌افتد. نویسنده به‌جای استفاده از روایتی خطی، با استفاده از سیلان ذهن، که در حالت فشار روحی بسیار عادی است، مدام به گذشته و زمان حال داستان تردد می‌کند. آقای فعله‌گری با نثری گرم و استفاده از متدهای داستانی، به روش مبارزه مسلحانه گروهک فدائیان خلق اعتراض می‌کند.نوشتن از محمدرضا پهلوی در این دوران به گونه‌ای دیگر رقم می‌خورد. نویسنده‌ای مثل آقای محمدکاظم مزینانی قرار نیست از همان ابتدا شاه را مورد لعن و نفرین قرار دهد. او در «شاه بی‌شین» واقعا شاهی را نشان می‌دهد که چیزی از او کاسته شده، تاجش. داستان از روزگاری شروع می‌شود که شاه یک مملکت، در غربت با درد جسمانی و شکست هیمنه‌ رقت‌برانگیز شده است. استفاده از نظرگاه دوم‌شخص، شکست خط روایی و پیش‌بردن داستان به‌واسطه راویان متعدد شاه بی‌شین را به یک اثر متفاوت تبدیل کرده است. قصه پهلوی معمولا تا روزگار خروج شاه از ایران و پیروزی انقلاب پرتکرار است و روایت دوران پس از خروج او، نحوه زندگی و مرگ یک دیکتاتور بخش کمترشنیده‌شده‌ است که به قلم آقای مزینانی،خواندنی‌تر است.نوشتن از آسیب‌های زنان در ادبیات انقلاب چندان قدمتی ندارد. در آثار اولیه اگر شخصیت زن وجود داشت، نقش مکمل مرد بود. مثلا در «مرا ببوس» مخملباف نشانی از داستانی عاشقانه می‌یابیم که زن همان نقش مکمل را دارد اما در رمان «ماتروشکا» به قلم شیما جوادی زندگی دو نسل از زنان آسیب‌دیده روایت می‌شود. رمان درباره دختری به نام سوداست.مادر سودا به‌خاطر آرمان‌های سازمان منافقین او را طردکرده ودختر بااین حس طردشدگی بزرگ ورهاشده است.دختر با شخصیتی دوگانه، بزرگ شده که در واقعیت شبیه پدر بیمناک است و در رویاهایش می‌خواهد مادر باشد. سودا می‌خواهد در واقعیت هم راه مادر را ادامه دهد. به همین علت به سمت گروهی سیاسی کشانده شده و درنهایت سرخورده و خوار رها می‌شود. نویسنده با مقایسه دو دوره فعالیت سیاسی در ایران، به آسیب‌هایی که این گروه‌ها به خانواده و نسل‌های بعدی می‌زنند می‌پردازد. ماتروشکا نماد مادر است و خانم جوادی قصد دارد جایگاه مادر را در خانواده نشان دهد، این بار از پس یک داستان سیاسی ــ اجتماعی.توجه به جامعه وسیاست بخشی اززندگی روزمره ایرانیان است.ادبیات اجتماعی وسیاسی دردوره‌های مختلف تاریخی ایران جزو جریان‌های محبوب وپرکاربرد بوده است که باید درقالب‌های مختلف چه شعروداستان وچه مستندنگاری به شکلی جدی‌ترنوشته شود.

منبع: جام جم آنلاین

کلیدواژه: فرهنگ ادبیات کتاب ناصر خسرو

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت jamejamonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جام جم آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۱۸۰۷۷۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

رادیو انعکاس‌دهنده صدای مردم است

جمعی از نمایندگان مجلس عصر روز گذشته (۱۱ اردیبهشت ماه) در استودیو‌های پخش معاونت صدا (۹ دی) حاضر شدند. قائم مقام معاونت صدا و مدیران شبکه‌های رادیویی پاسخگوی سئوالات نمایندگان شدند.

مهدی آذرمکان، قائم مقام معاونت صدا و مدیر شبکه رادیویی ایران با بیان اینکه این معاونت ۱۸ شبکه رادیویی را مدیریت می‌کند، گفت: از این تعداد آوا، ترتیل، تلاوت و ورزش بانوان کانال رادیویی هستند و ۱۴ شبکه به صورت مستقل فعالیت دارند. شبکه‌های رادیویی به سه دسته عمومی، تخصصی و اختصاصی تقسیم می‌شوند.  

وی با تاکید بر این موضوع که معاونت صدا برای افزایش مخاطبان رادیو از همه ظرفیت‌ها بهره می‌برد، ادامه داد: رادیو همگام با پیشرفت روزافزون رسانه‌های جمعی با فراهم ساختن بستر‌های لازم برای نقش‌آفرینی مخاطبان، تعامل و ارتباطی پررنگ و دوسویه با شنوندگان خود در فضای مجازی ایجاد کرده است. همچنین شنوندگانی که برنامه‌ها را گوش ندادند می‌توانند از طریق نرم افزار تلفن همراه ایرانصدا برنامه‌ها را ذخیره و بشنوند. شبکه‌های رادیویی متناسب با ذائقه مخاطبان برنامه‌سازی می‌کنند تا پاسخگوی نیاز‌های شنوندگان باشند.

قائم مقام معاونت صدا عنوان کرد: یکی از وظایف ایرانصدا، تولید کتاب صوتی است که اخیرا ۱۵۰ کتاب صوتی تولید و رونمایی شده است. افرادی که فرصت مطالعه کتاب ندارند، می‌توانند از کتاب‌های صوتی بهره‌مند شوند.

آذرمکان در پاسخ به سوال یکی از نمایندگان که چطور مطالبات مردم پیگیری و در برنامه‌های رادیویی اعمال می‌شود، توضیح داد: مرکز تحقیقات صدا و سیما منبع مهمی برای ارزیابی برنامه هاست. ضمن اینکه سامانه تلفنی ۱۶۲، بازخورد مخاطبان را ثبت می‌کند. نظرات مردمی به مدیران شبکه‌ها و مدیران گروه ارسال می‌شود و مورد استفاده برنامه سازان قرار می‌گیرد.  

وی که مدیریت شبکه رادیویی ایران هم به عهده دارد با اشاره به این شبکه به عنوان قدیمی‌ترین رسانه ملی بیان کرد: رادیو ایران یکی از پرشنونده‌ترین شبکه هاست. این شبکه برنامه‌های متنوعی در حوزه‌هایی همچون سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ... تولید و پخش می‌کند که اقبال مردم را به دنبال دارد.

آذرمکان در بخشی از صحبت هایش درباره برنامه "با ایرانیاران" توضیحاتی ارائه کرد که این برنامه تعامل بسیاری با مخاطبان دارد.

مطالبه گری دغدغه‌های مردم

وحید اسدی، مدیر شبکه رادیویی جوان با اشاره به این که شبکه رادیو جوان از سال ۱۳۷۶ تاسیس شده است، گفت: ۲۷ سالگی رادیو جوان را اسفندماه جشن گرفتیم و در طول این سال‌ها شنوندگان همیشه همراه شبکه بودند. رادیو جوان جزو پرشنونده‌ترین شبکه‌های رادیویی است. خط کمربندی شبکه، برنامه صبحگاهی است که شنوندگان بسیاری این برنامه را دنبال می‌کنند. هر برنامه صبحگاهی بیشتر از ۱۸ هزار پیامک دارد که دوستان برنامه ساز فرصت نمی‌کنند همه پیام‌ها را در برنامه بخوانند.

وی ادامه داد: مسئولان در برنامه «بلامانع» پاسخگوی مشکلات مردم هستند. برنامه پزشکی شبکه با عنوان «ساختمان پزشکان» پخش می‌شود که مردم در این برنامه مشکلات پزشکی را طرح کرده و به نوعی ویزیت رایگان خواهند شد. برنامه ورزشی این شبکه با نام «آفساید» روی آنتن می‌رود که جزو برنامه‌های پرشنونده است. برنامه تاریخی شبکه جوان به نام «عبور از تاریخ» به مدت ۱۱ سال با اجرای خسرو معتضد روی آنتن است. برنامه فرهنگی با عنوان «کافه رادیو» از شبکه رادیویی جوان پخش می‌شود و برنامه «پرچمدار» با کارآفرینان و نخبگان از سراسر کشور گفتگو می‌شود. «جوانی مجاز» هم برنامه عصرگاهی رادیو جوان است که شنوندگان بسیاری دارد.

پوشش زنده جلسات علنی مجلس

سید مرتضی کاظمی دینان، مدیر رادیو فرهنگ درباره پوشش زنده جلسات علنی مجلس گفت: ما تنها شبکه‌ای هستیم که تمام جلسات مجلس را به صورت زنده برای شنوندگان پخش می‌کنیم. طبق برنامه‌ریزی، قصد داریم فعالیت رادیو فرهنگ را در این حوزه گسترش دهیم و به غیر از پوشش زنده جلسات در این حوزه برنامه‌سازی داشته باشیم.  

وی در ادامه توضیحاتی پیرامون اهم رویکرد‌های رادیو فرهنگ ارائه و افزود: ما در حوزه عملکرد نهاد‌های فرهنگی، دغدغه‌های فرهنگی اجتماعی مردم را مطالبه می‌کنیم. تشریح جهاد تبیین و انعکاس پیشرفت‌های نظام در عرصه فرهنگ از دیگر فعالیت‌های رادیو فرهنگ است. برنامه‌هایی با مضامین ایثار، شهادت، مقاومت و ... از دیگر مواردی است که به جد در این شبکه دنبال می‌شود. همچنین در حوزه سبک زندگی ایرانی اسلامی ده‌ها برنامه تولید و روانه آنتن می‌شود.

رادیو سلامت؛ مرجع برای مخاطبان

نهضت باهنر مدیر رادیو سلامت با اشاره به اینکه شبکه سلامت، اولین شبکه تخصصی رادیوست که مخاطبان خودش را دارد، تاکید کرد: برنامه‌های رادیو سلامت برای مخاطبان عام و خاص تهیه می‌شود و همه برنامه‌ها پشتوانه تحقیقات گسترده‌ای دارند، زیرا رادیو سلامت برای مخاطبان مرجع است. ضمن اینکه مردم علاقه بسیاری به مباحث سلامت دارند و پیگیر هستند. رادیو سلامت امین مردم است و در قالب برنامه‌های مختلف در حوزه سلامت به مردم مشاوره می‌دهیم.

 مدیر رادیو سلامت ادامه داد: خوشبختانه سلامت جزو رادیو‌های پر مخاطب است. با وجود اینکه نسبت به دیگر شبکه ها، فرستنده‌های کمتری داشته، اما مخاطبان زیادی داریم. مردم همیشه همراه رادیو هستند و صدای سلامت را می‌شنوند.

علی اصغر احمدی، مدیر شبکه رادیویی ورزش با بیان این که ما سه دسته برنامه در رادیو ورزش داریم، گفت: برنامه‌های رادیو ورزش به سه دسته تقسیم می‌شوند؛ اطلاع رسانی، تحلیلی و تفریحی و سرگرمی. ضمن اینکه تنها رسانه‌ای هستیم که به ورزش بانوان به صورت تخصصی می‌پردازیم. جامعه هدف ما، حوزه ورزش بانوان و آقایان هستند. ضمن اینکه اتفاق خوب در رادیو ورزش، افتتاح کانال ورزش بانوان بود.

منصور قصری زاده، مدیر رادیو قرآن بیان کرد: ما در برنامه‌های رادیو قرآن از موسیقی استفاده نمی‌کنیم و تواشحی در فواصل برنامه‌ها روی آنتن می‌رود. برنامه‌های تولید شده پاسخگوی نیاز مخاطبان است و از کارشناسان برجسته قرآنی بهره می‌بریم.

باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری رادیو تلویزیون